PEDRO DE ICAZA Y AGUIRRE HALLA

Nemesio
Mogrobejo (Bilbo, 1875-Graz, Austria, 1910)

Orfeoren heriotza, 1904-1906

Brontzea. 209 x 395 x 61 zm
Bizkaiko Foru Aldundiaren ekarpena, 1921ean1

Orfeoren heriotza triptiko handi baten erdiko gorputza da, eta Ovidioren Metamorfosiak lanean oinarrituta dago. Alboko bi erliebeak modelatu gabe geratu ziren, baina marraztutako zirriborro bati esker ezagutzen dira. Mogrobejok lan honetan jasotzen duen eszena: menadeek, Orfeok Dionisoren gurtza baztertu zuelako haserre eta frenesi bakotarrak hartuta, haren gainera egiten dute, hura hiltzeko asmoz. Gaztea, hilzorian, altxatzen saiatzen da. Eskuinean, bakante batek tirso bati eusten dio eskuan; ezkerrean, beste batek mirto eta zipres koroa kentzen dio, eta hirugarrena makurtu egiten da, liraren bila.

Mogrobejok 1904ko udazkenean hasi zuen lan hau (lan horrek izan behar zuen, hain zuzen, pentsiodun gisa egindako azken lana), Florentzian. Itxura denez, urtebete baino gehiago eman zuen Orfeoren irudia egiten (1904ko azarotik 1905eko abendura). Goi-erliebean egina, berehala hartu zen egilearen lan onenetakotzat. 1920. urtearen amaieran bihurtu zen lana brontzezkoa, Calahorra urtzaileen bitartez (Madril); Valentín Dueñas eskultorea izan zen lan haren ikuskatzailea. 1921eko otsailean jarri zen museoan. [Miriam Alzuri]

Tratamendua

Azken urteetan, brontzea zehaztasun handiz aztertu da, gainazaleko gune batzuetan gertatutako korrosio prozesuen bilakaera dela eta. 2023an ekin zitzaion tratamenduari, Ártycoko talde espezialistarekin elkarlanean (Gasteizen dituzte instalazioak). Esku-hartzearen bitartez, ur soluzio batez garbitu da gainazaleko geruza, eta korrosioak sortutako substantziak kendu dira, baliabide mekanikoen bidez. Azkenik, kolorea doitu da sortutako higadura arinetan eta galera txikietan.

LEHEN SOLAIRUKO HALLA

José
Arrue(Bilbo, 1985-Laudio, Araba, 1977)

Rigalt, Granell y Cía
(Bartzelona, 1903-1923)

iEne… zelako saskilak…!, c. 1918

Beira eta beruna. 190 x 181,5 cm
Zenbat Gara elkarteak eta Gabriel Aresti euskaltegiak dohaintzan emana 2023an

Arruek euskal hondartza batean kokatu zuen eszena, beharbada Lekeition, Zarautzen edo Donostian. Egilearen estiloaren ezaugarrietako bat da konposizioaren izaera komikoa, eta hala ikusten da neskatxarekin dagoen baserritarraren, zeinak babesten baitu hura magalean, eta bainularien jokabidearen arteko talka kulturalean. Irudiaren oinean “iEné… que sasqueles…!” esapidea ageri da, eta “Ene… lotsagabeak…!” modura uler daiteke. Gaia osatzeko, beiratearen inguruan eta alboetako plafoietan ikonografia aberatsa dago; Arruek arrainak, izarrak eta itsas zaldiak, zefalopodoak, dortokak eta itsasoko beste hainbat izaki irudikatzen ditu. Bestalde, aipagarriak dira beheko plafoiko bi sirenak, perla maskor baten albo banatara. Beirategiko sinbologia Eva modernoaren kontzeptuarekin lotzen da.

Japoniar estanpen eragina azpimarratu behar da, bai irudietan bai koloreetan eta sakontasun planoak banatzeko moduan. Animalien banaketa zainduari eta berunezko egitura txertatzeko modu armonikoari esker (beirak modu guztiz apartan mugatzen ditu), euskal artearen barruan beirate adibide bikaina da lan hau [Javier Novo]

Tratamendua

Beiratea museora iritsi aurretik zaharberritu zuten, 2017an. Lau zatitan banatuta zegoen, eta pieza nagusiaren beheko panela jatorrizko euskarritik desmuntatuta zegoen. Gainazal osoak, aurrealdeak zein atzealdeak, kutsaduraren ondoriozko substantzien geruza trinkoa zuen. Museoan egindako esku-hartzeari ekiteko, lehenik, garbitu egin zen, disolbatzaile-nahasketa baten bitartez, eta, amaitzeko, multzo osoa muntatu eta euskarri sekundario batean instalatu zen, erakutsi ahal izateko. Albo bietako beheko aldea lehengoratzea Vitoria-Gasteizko Vitrales Mikel Delikaren ardurapean egon da.

16. ARETOA

Francisco
Durrio(Valladolid, 1868-París, 1940)

Echevarrieta familiaren panteoirako burdin hesia, Getxoko hilerrian (Bizkaia), 1930-1931

Burdin forjatua. 190 x 110 cm
Echevarrieta Gangoiti familiaren dohaintza, 2015ean

Burdin hesi honi buruzko lehen albisteak 1931. urtekoak dira, eta haren egituran art déco-aren xehetasun geometrikoak hautematen dira. Bi ataletan dago banatuta lana: alde batetik, goiko espazioaren hiru laurden armiarma sare batek hartzen du, eta, haren gainean, hainbat tximeleta ageri dira, pilatuta edo bakarka; beste aldetik, beheko aldean eguzkia ikusten da, eta haren inguruan izar txikiak, modu eskematizatuan adieraziak denak. Multzoaren simetria zorrotzez antolatuta dago. Armiarma sarea, halaber, ojiba edo begi mistiko handi bat dela pentsa liteke, eta haren erdian, ez dago hura ehundu zuen animalia, baizik eta izaki hibrido bat edo larba goren bat. Armiarmak txikiak dira, eta goiko muturrean daude. Bai animaliek (armiarma, larbak, tximeletak) bai kosmosari egiten zaizkion erreferentziek (eguzkia eta planetak) gogora dakarte bizitzaren izaera ziklikoa eta izakiek beste izaera bateko izaki bihurtzeko eta eraldatzeko duten gaitasuna, heriotza garaitzeko modu gisa.[Javier González de Durana]

Tratamendua

Burdina forjatuz egin zuen, eta urteen joanean aplikatutako hainbat pintura geruzaz estalita zegoen. Kontserbazio arazo nagusia metalaren korrosioa zen, haren ondorioz galera nabarmenak gertatu eta egitura ahuldu egin baitzen. Esku-hartzean, alde batetik, pintura-geruzak eta korrosioak kendu dira modu mekanikoan; eta, bestetik, metalaren tratamendu kimikoa egin da, oxidazioa eragozteko. Azkenik, egitura sekundario berri bat diseinatu da, jatorrizko instalazioaren erreplika gisa.