ZINEBI 61

Claire Simon

Entzutearen trantzea. Claire Simonen zinea

Ikasitakoak destilatu nahi izango bagenitu —Le village filmeko protagonistek mahats-uxuala destilatzen duten bezalaxe—, Claire Simonen filmografian, erreala den hori eszenaratzeko beharra izango litzateke funtsezko irakaspenetako bat. Horren inguruko zalantzarik ez du filmatutako topografiak pertsonaia bat gehiago bailitzan berreskuratzen duen horrek (Récréations filmeko patioa, Géographie humaine eta Gare du Nord-en ageri den geltokia, Le bois dont les rêves sont faits-eko basoa, "the village", …). Jean Rouch-ek sortutako Varan Atelier-etako ikasle bikaina izan zen Simon, eta, halaxe, zine zuzena egiteko moduen eta cine-trance delakoaren eragin nabarmena darie egiten dituen filmei. Eskola hartatik jaso du funtsezko premisa bat: zuzentzea ez dela manipulatzearen sinonimoa, baliabidearen beraren kontzientzia hartzea baizik, eta, hortaz, oinarri gisa hartu behar dira ikuspegia sortzeko ezinbestekoak diren sorkuntza partaidetua eta esku-hartze etikoa.

Erreala denaren alderdirik sakonena erakusteko orduan, zinearen kode eta prozesuak hibridatzean aditua da Simon, eta, zentzu horretan, protagonisten historiekin, entzutearekin konprometitutako praktika zinematografikoaren adibide argia dira bere filmak. Eta konpromiso zinematografiko horrek behar-beharrezkoa du inplikazio fisikoa, kamera esku artean hartzea eta enkoadraketa kontrolatzea, historia kontrolatu ahal izateko, historiaren bidez erakartzeko, historia bera gorpuzteko… zinea egiteko, azken batean. Trantzea eta konpromisoa hor dira Lussaseko biztanleak entzun/filmatu dituenean, baita eskari bidez sortutako T.nk (Le village) dokumentalean plataforma aurrera eramateko eztabaidak entzun/filmatu dituenean ere; trantzea eta konpromisoa hor dira Le Fémis zine-eskolan sartzeko probak egiten ari diren ikasleak entzun/filmatu dituenean (Le concours), edo bakardadea (Premières solitudes) eta gazteen arteko maitasuna (800 kilomètres de différence – Romance) entzun/filmatu dituenean; baita emakumeen askatasun-bilaketa entzun/filmatu duenean ere (Les bureaux de Dieu)…

Ospatu berri den Bartzelonako Mostra Internacional de Films de Dones jaialdian Simonek adierazi zuenez, entzuteko ekintza bera da gakoa, filmatua izaten ari den pertsona horrengan arreta jartzea; baina, era berean, eszenan agertzen diren pertsonei elkar entzuteko eskatzea ere bada, horrela soilik sortzen delako harreman egokia. Hala, zinemagilearen hitzetan, "hitzak aireko gaztelu gisa altxatzen dira, eta esperientzia zinematografiko bilakatzen dira", horrela, trantze filmikoa sortzen delarik. Elkarrizketaren arteak zoria baloratzeko eta nork bere mesedetan erabiltzeko gaitasunak uztartzen ditu. Harreman egokiak sortzeko gaitasunaren bidez, historia handien baitan historia txikiak bereizi ahal izaten dira. Izan ere, eskolako patio batean sartzen da gerra. Vincenneseko basoan sartzen da Kanbodia. Frantzia hegoaldeko herrixka batean sartzen da zine dokumental konprometituaren itxaropena. Eta hortxe dago Claire Simonen zinea, entzuten.

Marta Nieto Postigo

Bartzelonako Mostra Internacional de Films de Dones

Wang Bing

Wang Bing, edo Erdialdeko Inperioaren bazterrak

2003. urtean Marseillako Zine Dokumentalaren Nazioarteko Jaialdian bertan bizi izan ez zutenei zail egingo zaie nazioarteko zirkuituan Wang Bing-en (王兵, Xi'an, 1967) lehenengo filma etenarazteak eragindako inpaktuaren handitasuna ulertzea. West of the Tracks (铁西区, 2003) lanaren 550 minutuek Tie Xi industrialdearen erretratu makala eskaintzen digute; Shenyang hiriko unibertso erraldoi eta hondatu hark gainbehera motel baina geldiezina bizi izan zuen joan den mende bukaeran. Aldaketa handietan murgildutako Txinan, egitura izoztu eta zaharkitu hartako langileen egunerokotasunaren bidez islatu zuen Bing-ek Jiang Zemin-en «Erdialdeko Inperioaren» irekitasun-joera haren alde iluna, Tiananmen-eko manifestazioen eta herrialdea munduko bigarren potentzia ekonomiko bilakatzearen erdibidean. Une hartan, etorkizunean ahaztuak izango ziren pertsonengan begirada finkatzea erabaki zuen Wang Bing-ek; hau da, garatzen ari zen ekonomia berdingabe haren makineria koipeztatzen zuen masa proletario isilari ahotsa emateko hautua egin zuen.

Lehenengo film luzearen bitartez, Bing-en ibilbide osoan presente izan den lan-ildoetako bat ezarri zuen; izan ere, historiaren marjinetan dauden pertsonak bilakatu izan ditu beti dokumentaletako protagonista. Pertsona horien eguneroko biziraupenaren tratamendu zehatzak bi oinarri ditu: elkarbizitza luzean zehar zuzendariak pertsonaiekin sortzen duen harremana, eta lanetan agertzen diren pertsonek grabatuak izaten ari direla "ahazteko" bideoak dituen aukerez baliatzeko abagunea (hasiera-hasieratik izan da zinemagile digitala da, mende honetan soilik argitaratu den lanaren ikus-entzunezkoaren maisua).

Behaketa-dokumentalaren izen handietako bat dugu aurrean; izan ere, Wang Bing-ek koherentzia eta zorroztasun handiz garatu du ibilbide eredugarria, besteak beste, Venezia, Locarno, Busan edo Yamagatako jaialdietan aitortua izan delarik. Hark berak beharrezkotzat jotako denbora hartu dute filmek, ez filma jasoko duen merkatuak ezarritakoa. Izan ere, behar beste denbora hartzea garrantzitsua da bere herrikide batzuek duintasun osoz bizi duten (edo bizi izan zuten) eskasiara zintzotasunez hurbiltzeko: haur, gazte eta zaharren eskaletasunetik hasita, bere herrialdean sasi-esklabutzatik hurbil dauden lan-baldintza tamalgarrietan lan egiten duten belaunaldi berrietara bitarte. Bide horretan, aipamen berezia egin izan dio memoria historikoari, esate baterako, Mao Zedong-en erregimenak ezarritako lan behartuen eremuetatik bizirik irten ziren pertsonen testigantzak biltzen dituzten lan bikainak sortuta —Fengming, A Chinese Memoir (和凤鸣, 2007) edo Dead Souls (死靈魂, 2018) filmak besteak beste.

Rubén Corral

Márta Mészáros

Milaka hitz biltzen dituzten irudiak. Márta Mészáros-en zinea

XX. mendearen erdialdean, zinemagileen belaunaldi oso batek (Márta Mészáros bera, Mai
Zetterling, Liliana Cavani eta Agn.s Varda, besteak beste) zinemagintzara jauzia egin zuen
ustekabean. Márta Mészárosek, belaunaldi-kideek bezala, zentzuz jositako irudiarekiko pasio
erradikala erakusten du bere egitekoan, eta eguneroko afektuen pultsua islatzeko gai diren
kontakizunak baliatzen ditu.

Egun bere lana berrikusita, liluratu egiten gaitu haren narrazioetan denboren eta espazioen
eraikuntza eta artikulazio trebeak. Enkoadraketa bikainen zehaztasuna, pertsonaiekin bat datozen
edota horiek aurkezten dituzten travelling bidezko sekuentzia-planoen erabilera aparta,
plano/kontraplano usatuari uko egiten dion elkarrizketen erabilera zirkularra, errespetuz
jositako eszena intimoetan pertsonaien lehenengo planoak… Ikuskizunetik at dagoen kamera
darabil, espresibotasun egarriz.

Eta ezaugarri horiek guztiak baliatuz jorratzen ditu askotariko gaiak: sexualitatea, soldatapeko
lana, etxeko espazioa, amatasuna, belaunaldien arteko harremanak, sistematik at ematen den
konplizitateen bistaratzea eta pertsonaien arteko enpatia… Horien guztien bitartez, desiotako
bizitza librea bizi ahal izateko erresistentzia erradikala islatzen du. Guztiari ematen dio merezitako
denbora Mészárosek.

Emakume langileak ageri dira, lantegietan, sukaldeetan, baratzeetan, bulegoetan eta instituzioetan.
Pertsonaien eguneroko bizitzako denborak istorioak lagundu eta osatzen ditu. Protagonistak
—emakumezkoak ia guztiak— historia ofizialari —kasu honetan Hungariakoari— kargu
hartzeko asmoz daude bertan, alderdi pertsonalenetik, politikoa ere baden horretatik, haren
larderia eta dogmatismoa kolokan jartzeko asmoz. Filmografian islatzen diren hurrengo hamarkadetan,
aurreiritziei aurre egin behar dioten emakumeak dira protagonista; aldarri eta
diskurtsorik behar izan gabe, haize kontra erabakiak hartzen dituztenak. Gertakariak besterik
ez ditu islatzen, feminismo filmiko delikatu, eztabaidaezin eta pragmatiko baten bidez.

Nazioarteko jaialdi ugarik baloratu eta saritu dituzte bere lanak, baita, ahanztura gailentzean,
zinemagileen filmografiak mimatu dituzten jaialdiek tarteka berreskuratu ere (Festival de Films
de Femmes de Créteil jaialdiak kasu). Orain, ZINEBIk eskainiko ditu haren obra eta ibilbidea,
zinearen maisu handia izan den eta den emakume honi merezitako omenaldia egite aldera.
Eskerrik asko.

Marta Selva Masoliver

Bartzelonako Mostra Internacional de Films de Dones