Martín Zapaterren erretratua - Bilboko Arte Ederren Museoaren

Erosi irudia

Martín Zapaterren erretratua

Goya, Francisco de

Fuendetodos, Zaragoza, 30/03/1746 - Bordele, Frantzia, 16/04/1828

Olioa mihisean

83 x 65 cm

Goya (beheko erdialdea)

1797

82/10

Ramón de la Sota y Aburto jaunaren legatua 1980an

1797an, Goya osatuta zegoen gorreria eragin zion gaixotasun larritik, baina gorreriak inguruan zuen guztiarekiko pertzepzioa aldarazi zion, eta mugarik gabeko fantasia eta asmamenak ezaugarrituriko mundu bat garatuz joan zen haren baitan, Kapritxoak grabatu sailean erakutsi zuenez. Pintore ezaguna zen ordurako, eta erretratugile biziki trebea; orduan erretratatu eta margotu zuen Zapater hirugarrenez (aurreko biak 1780 eta 1790ekoak dira). Zapaterrek Madrilera bidaiatu zuen urte hartan, ohi bezala Goyaren etxean ostatu hartu zuen, eta han egin bide zion erretratua. Zapater gizon heldua da irudi horretan, berrogeita hamar urte ingurukoa; sasoi onean dagoela dirudi, eta itxura ausarta du; irribarre txiki bat du ezpainetan, eta margolariari begira dago, begirada egiati eta inteligenteaz. Koadroaren ezkerretik indar handiz sartzen den argi batek argituta dago pertsonaia, atzealde berdaxkan nabarmentzeko moduan. Apur bat ezkerrera begira dago Zapater, eta moda erromantikoari jarraituz jantzita: zilarrezko botoidun kasaka marroi dotore eta soil bat eta pintzelkada urdin arinek alaitutako gorbata zuria. Erretratuetan egin ohi zuenez, Goyak aurpegian jarri zuen arreta, nagusiki: zehatz-mehatz landu zituen pertsonaiaren hazpegiak, eta ñabardura askorekin, betile iletsu eta sudur handian ikus daitekeenez, horiek baitziren lagun minaren fisonomiaren bereizgarri nagusiak -ez alferrik «narigón de m.» esaten zion lagunari-; Zapaterren begiradan bilduta dago haren adierazkortasun eta nortasun indartsu eta ireki guztia. Kasaka eta gorbata margotzeko, berriz, pintzelkada zabalagoak erabili zituen, aisetasunez, gune batzuetan orez kargatuak, prestakin horixka agerian uzten dutela. Lagun batek bere lagunari egindako erretratu zintzoa da, askatasunez egina, enkarguek eragiten zuten hersturatik aske.

Obra hau, egoera onean gordea, laukizuzena zen hasieran, handiagoa eta obalo batean margotua, Desparmet Fitz-Geraldek 1903an aipatu zuenez, Zaragozako Portabella litografoaren etxean ikusi zuenean. Handik urte batzuetara, moztu egin zuten, eta lau angeluak galdu zituen. Behealdeko karel gris argian, lagun kutunarentzako eskaintza idatzi zuen margolariak: "Goya. A su Amigo Martín Zapater. 1797.". [Ana Sánchez-Lassa]

Bibliografia hautatuta

  • Yriarte, Charles. Goya : sa biographie, les fresques, les toiles, les tapisseries, les eaux-fortes et le catalogue de l'oeuvre. París, Henri Plon, 1867. p. 145.
  • Muñoz y Manzano, Cipriano (Conde de la Viñaza). Goya, su tiempo, su vida, sus obras. [Madrid], [Tip. de Manuel G. Hernández], 1887. p. 259.
  • Araujo Sánchez, Ceferino. Goya y su época. Madrid, 1887. p. 253.
  • Beruete y Moret, Aureliano de. Goya : pintor de retratos. Madrid, Blass y Cía, 1916. pp. 71-72, 173, lám. 24. (Perteneciente a la Galería Durand Ruel, de París).
  • Mayer, August Liebmann. Francisco de Goya. Barcelona, Labor, 1925. pp. 55, 64, 206, fig. 100. (Perteneciente a la Colección Durand Ruel, de París). N° cat. 455
  • Desparmet Fitz-Gerald, Xavière. L'oeuvre peint de Goya : catalogue raisonné .... París, F. de Nobele, 1928-1950. vol. II, p. 94, n° cat. 376.
  • Gaya Nuño, Juan Antonio. La pintura española fuera de España : historia y catálogo. Madrid, Espasa-Calpe, 1958. p. 165, n° cat. 952. (Perteneciente a la Colección Durand Ruel, de París)
  • Salas, Xabier de. Francisco José Goya. Oslo, Dreyers Forlag, 1964. pp. 8- 9.
  • Gassier, Pierre ; Wilson-Bareau, Juliet. Vie et oeuvre de Francisco de Goya. París, Editions Vilo, 1970. pp. 164, 188, n° cat. 668. (Perteneciente a la Colección Sota, de Bilbao)
  • Angelis, Rita de. L'opera pittorica completa di Goya. Milano, Rizzoli, 1974. Edición en francés, Tout l'oeuvre peint de Goya, Paris, Flammarion, 1990, p. 110,. N° cat. 314
  • Salas, Xabier de. Goya. París, Fernand Nathan, 1979. N° cat. 277
  • Gudiol Ricart, José. Goya : biografía, estudio analítico y catálogo de sus pinturas. Barcelona, Polígrafa, 1980. [vol. II], pp. 43, 108, 428, n° cat. 347. (Perteneciente a la Colección Sota, de Bilbao)
  • Gassier, Pierre. Todas las pinturas de Goya. Barcelona, Noguer, 1981. vol. I, pp. 84, 90, n° cat. 303. (Perteneciente a la Colección Sota de Bilbao)
  • Goya y el espíritu de la Ilustración [Cat. exp.]. Madrid, Museo del Prado, 1988. p. 77.
  • Bizkaia, 1789-1814 [Cat. exp.]. Bilbao, Diputación Foral de Bizkaia, 1989. p. 201.
  • Tesoros del Museo de Bellas Artes de Bilbao : pintura, 1400-1939 [Cat. exp.]. Madrid, El Viso, 1989. pp. 88-90, n° cat. 28.
  • Guinard, Paul ; Angelis, Rita de. Tout l'oeuvre peint de Goya. París, Flammarion, 1990. fig. 314.
  • Capolavori dal Museo di Bellas Artes di Bilbao [Cat. exp.]. Roma, Leonardo-De Luca, 1991. pp. 42-44, n° cat. 18. (Con el título Ritratto di Martín Zapater)
  • Goya : [exposición universal] Pabellón de Aragón, Sevilla 1992 [Cat. exp.]. Zaragoza, Pabellón de Aragón 92, 1992. pp. 216-223.
  • Glendinning, Nigel. Goya : la década de los Caprichos : retratos, 1792-1804 [Cat. exp.]. Madrid, Real Academia de Bellas Artes de San Fernando, 1992. pp. 139-140, n° cat. 47.
  • Gállego, Julián. "Bilboko Arte Ederren Museoak eskuratutako antxinako artelanak, 1980-1992 = Adquisiciones de arte antíguo en el Museo de Bellas Artes de Bilbao, 1980-1992 [Folleto]", Guía de Exposiciones, n° 181. 1993. n° cat. 1.
  • Goya [Cat. exp.]. Stockholm, Nationalmuseum ; Bra Böcker, 1994. pp. 92-93, n° cat. 19.
  • Ansón Navarro, Arturo. Goya y Aragón : familia, amistades y encargos artísticos. Zaragoza, Caja de Ahorros de la Inmaculada de Aragón, 1995. pp. 159-160, fig. 115.
  • Goya y Zapater : historia de una amistad. Madrid, Eurohemmer, 1995.
  • Goya, 1746-1828 : realidad e imagen [Cat. exp.]. [Madrid], Electa, 1996. pp. 40, 116-117, 194.
  • Francisco Goya : maleri, tegning, grafikk [Cat. exp.]. Oslo, Nasjonalgalleriet, 1996. pp. 13, 86, 109, il., 67. n° cat. 16.
  • Spanyol Mestermüvek a Bilbaói Szépmüvészeti Múzeumból [Cat. exp.]. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao ; Banco Bilbao Vizcaya, 1996. pp. 129-131, n° cat. 28. (Con el título Martín Zapater arcképe = Retrato de Martín Zapater, y atribuido a Francisco de Goya)
  • Zugaza, Miguel ... [et al.]. Museo de Bellas Artes de Bilbao : maestros antiguos y modernos. Bilbao, Fundación Bilbao Bizkaia Kutxa = Bilbao Bizkaia Kutxa Fundazioa, 1999. pp. 138-139.
  • Goya [Cat. exp.]. Roma, Luca, 2000. pp. 76-77, n° cat. 19.
  • Zugaza, Miguel ... [et al.]. Maestros antiguos y modernos en las colecciones del Museo de Bellas Artes de Bilbao. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2001. p. 71.
  • "Museo del Mes, Museo de Bellas Artes de Bilbao", La Aventura de la Histora, n° 41. 2002. p. 123.
  • Bilbao a Genova : la cultura cambia le città [Cat. exp.]. Milán, Skira editore, 2003. pp. 108, 109, n° cat. 18. (Con el título Ritratto di Martín Zapater, y atribuido a Francisco Goya)
  • Vischer, Bodo. Goyas Stilleben das Auge der Natu. Petersberg, Michael Imhof Verlag, 2005. p. 64.
  • Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. pp. 86-87.
  • Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. pp. 86-87.
  • De Goya a Gauguin : el siglo XIX en el Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Salamanca, Caja Duero, 2006. p. 15.
  • Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. pp. 86-87.
  • Rodríguez Torres, María Teresa. "Francisco de Goya : Adiskideen erretratuak : Zapater eta Moratín Bilboko Arte Eder Museoa = Retratos de amigos : Zapater y Moratín Museo de Bellas Artes de Bilbao = Portraits of Friends: Zapater and Moratín Bilbao Fine Arts Museum", B'06 : Buletina = Boletín = Bulletin, n° 2. 2007. pp. 145-149.
  • Goya en tiempos de guerra [Cat. exp.]. Madrid, Museo Nacional del Prado, 2008. pp. 154-155, n° cat. 13. (Con el título Martín Zapater y Clavería, y atribuido a Francisco de GOYA)
  • De Goya a Gauguin : el siglo XIX en el Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2008. pp. 86-88.
  • La memoria de Goya, 1828-1978 [Cat. exp.]. Zaragoza, Gobierno de Aragón, 2008. p. 257.
  • Reguera, Galder. "Centenario del Museo de Bellas Artes de Bilbao", Arketypo : revista de arte, arquitectura y diseño vasco, n° 13. 2009. pp. 146-147.
  • Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2011. pp. 86-87, n° cat. 60a.
  • Bustreo, Federica. Musée des Beaux-Arts de Bilbao : maîtres anciens et première moitié du XX siècle. Florencia, Scala Group, 2011. pp. 88, 70.
  • Bilboko Arte Ederren Museoa : gida. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2012. pp. 86-87, n° cat. 60a.
  • Goya : zamaninin tanigi : gravürler ve resimler = Goya : witness of his time : engravings and paintings [Cat. exp.]. Istambul, Pera Museum = Pera Müzesi, 2012. pp. 110-115..
  • Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. pp. 86-87.
  • Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. pp. 86-87.
  • Goya : the portraits [Cat. exp.]. London, National Gallery, 2015. pp. 135, 136, 139, 241, n° cat. 37.
  • Arrizabalaga Salgado, Victor. Entre lo visible y lo invisible : el coleccionismo de arte en Bizkaia y Álava durante el siglo XX. Bizkaiko Foru Aldundia = Diputación Foral de Bizkaia, 2016. pp. 130, 136, il.
  • Goya y la corte ilustrada [Cat. exp.]. Barcelona, Fundación Bancaria ”la Caixa” ; Museo Nacional del Prado, 2017. pp. 30, 195, n° cat. 82.
  • 110 Urte 110 Artelan [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 22, 142-145, sin n° cat.
  • 110 Ans 110 Oeuvres [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 22, 142-145, sin n° cat.
  • 110 Años 110 Obras [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 22, 142-145, sin n° cat.
  • 110 Years 110 Works [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 22, 142-145, sin n° cat.
  • Bilboko Museoaren alfabetoa = El alfabeto del Museo de Bilbao = The alphabet of the Bilbao Museum = L'alphabet du Musée de Bilbao [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 89, 92, 96, 98, 101, n° cat. 45.
  • Wilson-Bareau, Juliet... [et al.]. Los Goyas de Zubieta : retratos de la familia Adán de Yarza [Recurso electrónico]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa = Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2019. p. 17, il.
  • Goya, Fragonard, Tiepolo : Die Freiheit der Malerei [Cat. exp.]. Hamburg, Hirmer, 2019. pp. 17-18, il.
  • Manterola, Ismael [coord.]; Onaindia, Mikel [coord.]. "Bilbao 1919 : la Exposición Internacional de Pintura y Escultura = Bilbao 1919 : Nazioarteko Pintura eta Eskultura Erakusketa [Recurso electrónico]", Boletin 11 = Bulletina 11. 2019. p. 49.
  • Peiró Arroyo, Antonio. Martín Zapater : amigo de Goya y noble de Aragón. Zaragoza, Real Sociedad Económica Aragonesa de Amigos del País, 2020. pp. 112-113, il.
  • Wilson-Bareau, Juliet... [et al.]. The Goyas of Zubieta : Portraits of the Adán de Yarza Family [Recurso electrónico]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa = Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2019. p. 17, il.
  • Goya [Cat. exp.]. Madrid, El Viso, 2021. pp. 130, 133, 390, il.
  • Goya [Cat. exp.]. Riehen/Basel, Fondation Beyeler, 2021. pp. 130, 133, 390, il.
  • Goya [Cat. exp.]. Riehen/Basel, Fondation Beyeler, 2021. pp. 130, 133, 389, il.
  • 2328 reales de vellón : Goya y los orígenes de la Colección Banco de España [Cat. exp.]. Madrid, Banco de España, 2021. p. 18, il.
  • "El retrato de Zapater, de Goya, estrella de una exposición", Heraldo de Aragón. 12/04/1993.
  • "Los Reyes inaguraron hoy la gran exposición que Roma dedica al genio creativo de Goya", El País. 16/03/2000.
  • "El genio de Goya viaja a Italia en una exposición que refleja su creatividad", Deia. 17/03/2000.
  • "Subastan cuarenta cartas manuscritas de Goya a su amigo Marín Zapater", El Correo. 23/05/2000.
  • "Sacan a subasta 40 cartas que Goya envió a su gran amigo Martín Zapater", ABC. 02/04/2000.
  • "El Estado compra por 130 millones las cartas de Goya a su amigo Martín Zapater", El Correo. 31/05/2000.
  • "El Estado adquiere 40 cartas de Goya a Martín Zapater por 148 millones", ABC. 31/05/2000.
  • "Las cartas de Goya a Martín Zapater formarán parte del Museo del Prado", Deia. 20/08/2000.
  • "Cartas a Martín Zapater", El Punto. ..