Bilduma online eta irudien salmenta

Karlos I.a Ingalaterrako erregeak -pinturan aditua eta zale amorratua-, garai hartako artista ezagunenetako bat erakarri nahian, Londresera joateko gonbita egin zion Orazio Gentileschiri 1626an. Arrazoi hori zela eta, toskanar margolaria Ingalaterrara joan zen, hirurogeita hiru urte zituela, bere lau semeekin; Artemisia alaba ospetsua ere harekin izan zen Ingalaterran denboraldi labur batez.

Zenbait dokumentazio iturriri esker mihise honi buruz jakin ahal izan denez -hauxe izan liteke erregearentzat margotu zuen formatu handiko lehena-, 1628an jaso zuten, Gentileschi Londresera iritsi eta bi urtera, eta Whitehalleko jauregian zintzilikatuta egon zen. Urte hartan bertan, Joachim von Sandrart alemaniar margolari eta idazleak obra ikusi, eta honela deskribatu zuen: «Orobat zen aipatzekoa Lot bere alabetako baten magalean lo eta beste alaba aita zertan ari zen begiratzeko atzera jiratuta ageri zituen bat, obra zinez zoragarria, hobetu ezinezkoa». Eta horixe pentsatu bide zuen, halaber, Karlos I.aren emazte Henrietta Maria erreginak; izan ere, handik urte batzuetara, 1630eko hamarraldian, Queen's Housera eraman nahi izan zituen margolariaren obra ederrenak -hau, besteak beste-, Tamesis ibaiaren ertzean, Greenwichen, zuen jauregira. Hiriburutik hurbil kokatutako jauregi hartarako eskatu zioten Gentileschiri, hain zuzen, garai hartako enkargu nagusietako bat: Balearen eta Arteen alegoria margotzea, Areto Nagusiko sabaia apaintzeko. Zoritxarrez, multzo guztia desegin eta obrak barreiatu eta saldu egin ziren Karlos I.ari burua moztu ziotenean, 1649an. Sabaiko pinturek kalte handiak izan zituzten gaur egungo kokalekura -Londresko Marlborough Housera- eraman zituztenean.

Lot eta bere alabak obrako eszenan, Sodomaren berehalako suntsipenaren berri ematen dio aingeruak Bibliako aitalehenari, eta Lotek handik ihes egiten du familiarekin batera. Bidean, emaztea gatzezko estatua bihurtzen da, jainkoaren aginduak urratuz hiria sutan zela hara begiratzeagatik. Lotek eta bi alabek haitzulo batean hartzen dute babesa, eta alabek, munduan bakarrik gelditzeko beldurrez, intzestu-harreman bat antolatzen dute, Hasierak azaltzen duenez: «Gure aita zaharra dun eta hemen inguruan ez zegon ezkontzeko gizonezkorik, lurralde guztian egin ohi den bezala. Goazeman; mozkor dezagun aita eta ohera gaitezen berarekin; horrela, izango dinagu semerik geure aitarengandik».

Gentileschi, Pisan jaioa, Vatikanorentzat lanean aritu zen horma pintura handiak apaintzen. 1600etik aurrera, goitik beherako aldaketa gertatu zen haren estiloan, Erroman Caravaggio ezagutu izanaren ondorioz. Pixkanaka, bere obrak hasieran ezaugarri zuen tenebrismoa alde batera utzi, eta pintura delikatuagoa eta kromatismo handiagokoa lantzen hasi zen. Erroman ez ezik, Genoan, Turinen, Parisen eta, azkenik, Londresen lan egin zuen; hain zuzen ere, Londresen bizi izan zen hil arte.

Gentileschiren dohainen artean, aipatzekoa da zein modu iradokitzailean adierazi zuen gai erotiko labain hura bere karreraren amaieran ohikoa zuen dotoreziaz. Margolariak aurrez landua zuen gai bera, Genoan, baina oso bestelako moduan eta askoz ere soilago; hemen, konposizio landu eta sentsuala nabarmentzen da, eta naturalaren antzeko neurria dute hiru irudiek. Kolore primario bana erabili zuen irudi bakoitzerako; diagonalean ezarri zituen; eta haien tonu biziek kontraste nabarmena egiten dute haitzuloaren iluntasunarekin, zeinaren irekiuneetatik ikusten baitira zerua, batetik, eta paisaia bare bat, bestetik. Lot, mozkor, alabetako baten magalean lo dago -kolore hori argiz jantzita dago alaba hori-, eta zutik ageri da beste alaba, pigmentu itsas urdin puru distiratsu batez margotutako jantzi batez jantzia. Bi ahizpak elkarri begira daude, eta zutik dagoenak Sodoma hiria seinalatzen du eskuez; sutan ageri da hiria, paisaiaren hondoan, eta irudi ñimiño bat bereizten da han, beren ama, gatzezko estatua bihurtua. Konposizioko elementu guztietan nabarmentzen da margolariaren maisutasuna, bereziki oihalen kalitateetan, adibidez, distira urdinezko efektuez apaindutako Loten zeta granatezko tunikan, zeinaren bidez lortzen baitu emaitza izugarri ederra. Trebeki margotuta daude, halaber, Loten horditasunari erreferentzia egiten dioten metalezko objektuak: ontzi urre kolorea eta lurrean iraulitako eztainuzko pitxerra, soberako ardoarekin, eta, pitxerraren gainean, batez ere, haitzuloaren irekiuneetako batetik mahastitik zintzilik ikusten den mahats mordoa.

Aspaldi atzean utzia zuen margolariak karrera hasierako joera, Erroman Caravaggioren jarraitzaile handienetakotzat hartua izateko bidea eman ziona, eta, Londresko azkenaldiko etapan, egikera bereziki zaindua, aberastasun kromatiko aparta eta nolabaiteko antzerki izaera nabarmendu ziren haren lanetan; hain zuzen ere, ezaugarri horiek ezin hobeki egokitzen zitzaizkion Ingalaterrako erregearen gustu finari, eta haien erakusgarri bikaina da obra hau. (Ana Sánchez-Lassa)

Bibliografia hautatuta

• Sandrart, Joachim von. Teutsche Academie der Bau-Bild-und Mahlerey-Künste. Munich, 1675. [edición a cargo de A. R. Peltzer, Munich, 1925] (citado por Gabriele Finaldi, 2005)
• Plasencia, Antonio. Catálogo de las obras de pintura y escultura del Museo de Bellas Artes de Bilbao. Bilbao, Imprenta Provincial, 1932. p. 19, n° cat. 39. (Con el título Lot y sus hijas, y atribuido a Orazio Gentileschi)
• Ward Bisell, Raymond. "Orazio Gentileschi and the Theme of ”Lot and His Daughters”", Bulletin The National Gallery of Canadá, n° 14. 1969. p. 26.
• Lasterra, Crisanto de. Museo de Bellas Artes de Bilbao : catálogo descriptivo : sección de arte antiguo. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 1969. pp. 46-47, n° cat. 101. (Con el título 'Lot y sus hijas', y atribuido a Orazio Lomi Gentileschi)
• Ward Bissel, Raymond. "Orazio Gentileschi and the Theme of ”Lot and His Daughters” ", Bulletin : the Nationlal Gallery of Canada, n° 14. 1969. pp. 16-28.
• Caravaggio y el Naturalismo Español [Cat. exp.]. Madrid, Dirección General de Bellas Artes, 1973. n° cat. 23.
• Villanueva Edo, A. "Medicina e Historia en el Museo de Bellas Artes de Bilbao", Gaceta médica de Bilbao, n° 7-8. 1978. pp. 645, 651-657, il.
• Ward Bissell, Raymond. Orazio Gentileschi and the poetic tradition in caravaggesque painting. Pennsylvania, Pennsylvania State University Press, 1981. n° cat. 61.
• Tesoros del Museo de Bellas Artes de Bilbao : pintura, 1400-1939 [Cat. exp.]. Madrid, El Viso, 1989. p. 25.
• Sánchez-Lassa de los Santos, Ana ; Galilea Antón, Ana María. "La Restauración de ”Lot y sus hijas” de Orazio Gentileschi", Guía de Exposiciones, n° 160. s.p.
• Sánchez-Lassa de los Santos, Ana. "Lot y sus hija de Orazio Gentileschi : su restauración", Urtekaria 1991 : asterlanak, albistak = Anuario 1991 : estudios, crónicas. 1992. pp. 33-48.
• Weston-Lewis, Aidan. "Orazio Gentileschi's two versions of The Finding of Moses reassessed", Apollo : the International Magazines of Arts, n° 424. 1997. pp. 27-35.
• Lapierre, Alexandra. Artemisia un duel pour l'immortalité. París, Robert Laffont, 1998..
• Orazio Gentileschi en la Corte de Carlos I [Cat. exp.]. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 1999. pp. 17, 29, 46, 66-67, 79-97, 99, n° cat. 7.
• Orazio Gentileschi at the Court of Charles I [Cat. exp.]. London, The National Gallery, 1999. pp. 15, 17, 29, 46, 66, 79-99.
• Ward Bissel, Robert. Artemisia Gentileschi and the authority of art. Pennsylvania, The Pensylvania State University, 1999. p. 16, n° cat. 183.
• Zugaza, Miguel ... [et al.]. Maestros antiguos y modernos en las colecciones del Museo de Bellas Artes de Bilbao. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2001. p. 43.
• Christiansen, Keith. Orazio and Artemisia Gentileschi. London, Yale University Press, 2001. pp. 232-234, 473-474.
• Leonard, Mark ; Khandekar, Narayan ; Carr, Dawson. "Amber varnish and Orazio Gentileschi's Lot and his daughters", The Burlington Magazine, Enero 2001, Vol. 142, n° 1174. pp. 4-10.
• Baca, Murtha [ed. lit.]. Introduction to art image access : issues, tools, standards, strategies. Los Angeles, Getty Research Institute, 2002. pp. 67-97.
• Bilbao a Genova : la cultura cambia le città [Cat. exp.]. Milano, Skira, 2003. p. 70.
• Caravaggio y la pintura realista europea [Cat. exp.]. Barcelona, Museu Nacional d'Art de Catalunya, 2005. pp. 172-173.
• Loth et ses filles de Simon Vouet. Strasbourg, Musés de Strasbourg, 2005. pp. 41-42.
• Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. p. 51.
• Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. p. 51.
• Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. p. 51.
• March, Eva. "1897-1912 : quince años de adquisiciones frustradas en el actual Museu Nacional d'Art de Catalunya", Seminari Cartografies visuals i arquitectòniques de la modernitat : segles XV-XVIII, Universitat de Barcelona 30-31 octubre 2009. 2009. pp. 62-64.
• Reguera, Galder. "Centenario del Museo de Bellas Artes de Bilbao", Arketypo : revista de arte, arquitectura y diseño vasco, n° 13. 2009. pp. 144-145.
• Frutos, Leticia de. El templo de la fama : alegoría del Marqués del Carpio. Madrid, Fundación Caja Madrid ; Fundación Arte Hispánico, 2009. pp. 100-101, 165.
• Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2011. p. 51, n° cat. 34.
• Bustreo, Federica. Musée des Beaux-Arts de Bilbao : maîtres anciens et première moitié du XX siècle. Florencia, Scala Group, 2011. pp. 58, 60-61.
• Bilboko Arte Ederren Museoa : gida. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2012. p. 34, n° cat. 51.
• Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. p. 51.
• Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. p. 51.
• Maîtres : Musée des Beaux-Arts de Bilbao. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 48-49, il.
• Maestros : Museo de Bellas Artes de Bilbao . Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 48-49, il.
• Masters : Bilbao Fine Arts Museum. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 48-49, il.
• Maisuak : Bilboko Arte Ederren Museoa. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 48-49, il.
• Artemisia Gentileschi e il suo tempo [Cat. exp.]. Milano, Skira, 2016. pp. 284-285, n° cat. 96.
• Charles I : king and collector [Cat. exp.]. London, Royal Academy of Arts, 2018. pp. 175, 180, 246, n° cat. 84.
• 110 Years 110 Works [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 21, 88-91, sin n° cat.
• 110 Urte 110 Artelan [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 21, 88-91, sin n° cat.
• 110 Años 110 Obras [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 21, 88-91, sin n° cat.
• 110 Ans 110 Oeuvres [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 21, 88-91, sin n° cat.
• Bilboko Museoaren alfabetoa = El alfabeto del Museo de Bilbao = The alphabet of the Bilbao Museum = L'alphabet du Musée de Bilbao [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 104-105, 109-110, 113, n° cat. 50.
• Womanology : colección José Ramón Prieto [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa = Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2021. p. 99.
• "Una pintura de Gentileschi para el rey inglés será restaurada en el Museo de Bilbao", Deia. 28/02/1991.
• "Importante cuadro del pintor italiano Gentileschi será restaurado en Bilbao", El Correo. 28/02/1991.
• "Acuerdo para la restauración de un cuadro del Museo de Bellas Artes de Bilbao", Diario Vasco. 05/03/1991.
• "El cuadro ”Lot y sus hijas” de Gentileschi está siendo restaurado", Egin. 05/03/1991.
• "Restauración de un cuadro", El Correo. 06/03/1991.
• "Venganza en la sombra", El País. 25/08/1991.
• "Finaliza la restauración de un cuadro del pintor italiano Orazio Gentilleschi en el Museo de Bellas Artes de Bilbao", El Mundo. 20/11/1991.
• "Miscelanea", Bilbao. 03/1992.
• "La Contradicción de la carne", El Mundo. 13/10/2005.
• "Caravaggio y la pintura realista europea", El Punto. 21-27/10/2005.
• "Artemisia Gentileschi en el Museo de Bilbao", El Correo. 02/07/2008.
• "12 días 12 obras maestras : Lot y sus hijas", El Nervión. 11/07/2008.