Bilduma online eta irudien salmenta

Aldirietako irudiak, pertsonaia baztertuak, heriotzarekin loturiko gaiak, erlijio errituak edo herri ospakizunak dira Solanaren errepertorioko gai nagusiak. Darío de Regoyos, Isidre Nonell eta Ignacio Zuloaga ordezkari zituen Espainia Beltzeko estetikari jarraipena eman zion Solanak, modernitate formal handiagoaz bada ere. Hain zuzen ere, Zuloaga imitatu zuen zezenketei buruzko edo gai erlijiosoko hasierako koadroetan, eta hura izan zen Solanak jendaurrean miretsitako bere garaiko artista apurretakoa -Ricardo Barojarekin batera-. Hari eskaini zion bere literatura lan ezagunenetako bat (margolaria ez ezik, gai kostunbristako liburuen idazle ezaguna izan baitzen Solana): Madrid callejero (1920). Baina artista honen hizkuntza plastikoa, XX. mendeko espainiar artearen baitan kokatu dena, "posizio eszentriko" batean, bat dator, halaber, Espainiako pintura barrokoaren tradizio espresionista eta antiklasikoarekin, eta, batez ere, Pintura beltzen garaiko Goyarekin, zeinarengandik bereganatu zuen kolore beltz, okre eta arreen paleta bereizgarria.

Ez estiloan ez "iruditerian" ez zen aldaketa handirik izan Solanaren ibilbidean, XX. mendearen hasieran, errealismoaren bidetik abiatu zena. Ez zen bere garaikideengandik aldendu -Pombo kafetegiko tertuliako kidea zen, nazioko erakusketetan parte hartu zuen eta talde erakusketa askotan agertu zen, Espainian nahiz Espainiatik kanpo-, baina arte ofizialaren interesei eta bere garaiko artea berritzeko planteamenduei ez ikusiarena egin ziela esan daiteke. Hala ere, haren obra eta irudia maiz agertu ziren hogeiko eta hogeita hamarreko hamarraldietan "arte berriari" loturiko aldizkari eta argitalpenetan; hainbeste, non haren obra batzuk -inauteri eta mozorroenak, esaterako, kritikaren parte batek grotesko eta nabarmentzat hartuak-Europako pintura espresionistarekin eta, are gehiago, bilaketa surrealista batzuekin lotu zituzten.

Kaleko emakumeak obrarekin lortu zuen Solanak aitortza, 1919an Bilbon egindako Pintura eta Eskulturako Nazioarteko Lehen Erakusketarako erosi baitzioten. Emagalduak edota Neskatxen ataria izenez ere ezaguna da, eta hura izan zen Espainiako bilduma publiko batean sartu zen egilearen lehen koadroa. Lan horretan, adin desberdinetako lau emakume ikusten dira, beren artekariarekin, bezeroen zain. Seguru asko, Santanderren hasi zen Solana koadroa lantzen, han bizi izan baitzen 1909tik 1917ra. Artistak zenbait koadro egin zituen prostituzioa gaitzat hartuta, horietako gehienak «arte berriari» korista edo kupletista aritzen ziren leku eta barrualde ziztrinetan girotuak. Hasierako obra honetan, kalezulo batean gertatzen da eszena -koadroaren izenburuetako batek erreferentzia egiten dion emagaldu etxearen atariaren alboan, agian-, plaza baten aldamenean, non ikusten baitira gizon-emakume batzuk biribilean, konposizioaren atzealdean. Aurrealdeko irudiek multzo trinko bat osatzen dute, baina artekaria nabarmentzen da, altueragatik. Emakumeetako bi artekaria begira dagoen toki berera so daude, denboraren joanari buruzko gogoeta morala iradokiz, akaso. Eskuinaldeko irudiak -behatzaileari begira, erronkari- gizon tankera du, emakumez jantzita egon arren, eta trabestitzat hartu izan da. Artekariaren pertsonaian irudikatzeko, zeina agertzen baita geroagoko beste lan batzuetan ere, adibidez, Arrabaleko etxea koadroan (1934, Banco Santander bilduma), Santanderko emagaldu etxe ezagun baten jabea erretratatu zuen Solanak, itxuraz. Mugiezintasuna adierazteko joera duten eta pertsonaiak natura hil modura ageri diren beste obra batzuetan bezala, Kaleko emakumeak lanean ere itxura estatikoa dute irudiek, eta elkarrengandik isolatuta daudela dirudi. Ezkerrean ikusten dena Solanaren Arrabaleko emakumea (c. 1915) obran ere agertu zen, bera bakarrik. Hogeita hamarreko hamarraldiaren hasieran -akuaforte eta litografia ugari landu zituen garai hartan-, koadroaren gai bera azaltzen duen estanpa bat grabatu zuen artistak, baina artekariaren irudia ezabatuta.

Sarritan adierazi izan denez, Solanak hiru obra aurkeztu zituen 1919ko Nazioarteko Erakusketara. Baina erakusketa hartako katalogoan haren bost pintura agertzen dira: Lotarako etxea (1906), Larru saltzaileak (c. 1912), Kaleko emakumeak, Eskapularioen prozesioa (c. 1905-1907) eta Gosea kentzen. Lehen hirurak besterik ez zituen aztertu, ordea, museorako eskuratzeko obrei buruzko erabakia hartzea zegokion epaimahaiak. (Miriam Alzuri)

Bibliografia hautatuta

• Exposición organizada con motivo de la concesión, por la Real Academia de Bellas Artes de San Fernando, de la Medalla de Honor al Ayuntamiento de la Villa [Folleto]. Bilbao, Ayuntamiento, 1952. n° cat. 54.
• Sánchez-Camargo, Manuel. Solana : vida y pintura. Madrid, Taurus, 1962. s.p., il.
• Larco, Jorge. La Pintura Española Moderna y Contemporánea. Madrid, Madrid, 1964. vol. II, pp. 57, 185.
• Castillo, Alberto del. "El Museo de Arte Contemporáneo en el de Bellas Artes de Bilbao", Goya : revista de arte, n° 101. 1971. pp. 328, 330.
• Rodríguez Alcalde, Leopoldo. J. Solana. Madrid, Giner, 1974. pp. 123, 126, il.
• Cat. Tendenzen der Zwanziger Jahre. Berlín, Dietrich Reimer, 1977. pp. 4/254, 4/255. N° cat. 4/179
• Bengoechea, Javier de. Catálogo de arte moderno y contemporáneo del Museo de Bellas Artes de Bilbao. Bilbao, Banco de Vizcaya, 1980. p. 66. (Con el título Mujeres de la vida).
• The Art and the era of the Spanish Generation of '98 = Tiempo y arte del 98 español [Cat. exp.]. Madrid, Banco de Bilbao, 1980. p. 72,. N° cat. 33
• "Solana : el arrabal santanderino", Antiqvaria, n° 2. 1983. pp. 64-68, il.
• Manterola, Ismael [coord.]; Onaindia, Mikel [coord.]. "Bilbao 1919 : la Exposición Internacional de Pintura y Escultura = Bilbao 1919 : Nazioarteko Pintura eta Eskultura Erakusketa [Recurso electrónico]", Boletin 11 = Bulletina 11. 2019. pp. 63, 67, 105, il.
• 50 ans d'art espagnol, 1880-1936 [Cat. exp.]. Bordeaux, Galerie des Beaux-Arts, 1984. p. 186, n° cat. 98.
• Alonso Fernández, Luis. J. Solana : exposición-homenaje : estudio y catalogación de su obra [Cat. exp.]. Madrid, Centro Cultural Conde Duque, 1985. pp. 70-71 y p. 157. N° cat. p-73
• Sorolla, Solana : Europalia 85 España [Cat. exp.]. Lieja, Salle Saint Georges, 1985. p. 153. N° cat. 5
• Cinq Siècles d'Art Espagnol : 2, Le siècle de Picasso [Cat. exp.]. Madrid ; París, Ministerio de Cultura ; Musées, 1987. p. 263, n° cat. 191.
• Spanish masterpieces of the 20th century [Cat. exp.]. Tokio, The Seibu Museum of Art, 1989. pp. 93, 159. N° cat. 27
• Tesoros del Museo de Bellas Artes de Bilbao : pintura, 1400-1939 [Cat. exp.]. Madrid, El Viso, 1989. pp. 144-1456, n° cat. 56.
• José Gutiérrez Solana : grabador y litógrafo [Cat. exp.]. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 1990. p. 101. N° cat. P.73
• La pintura del siglo XX en Cantabria : tradición y vanguardia [Cat. exp.]. Santander, Museo de Bellas Artes, 1991. pp. 66-67
• Barea, Arturo. La Forja: Primera parte de la forja de un rebelde. Barcelona, Plaza & Janés, 1993. (reproducido en cubierta)
• La Sociedad de Artistas Ibéricos y el arte español de 1925 [Cat. exp.]. Madrid ; Barcelona, Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía ; Àmbit, 1995. p. 160.
• La huella del 98 en la pintura española contemporánea [Cat. exp.]. Madrid, Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, 1998. pp. 170-171, 290. N° cat. 23
• De Picasso a Bacon : arte contemporáneo en las colecciones del Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Segovia, Museo de Arte Contemporánea Esteban Vicente, 1999. pp. 52-53.
• Julio Romero de Torres [Cat. exp.]. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2002. p. 91
• El retrato español : del Greco a Picasso [Cat. exp.]. Madrid, Museo Nacional del Prado, 2004. pp. 314, 375-376.
• Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. pp. 150-151.
• Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. pp. 150-151.
• Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. pp. 150-151.
• Pintura española de El Greco a Picasso : el tiempo, la verdad y la historia [Cat. exp.]. Madrid, TF Editores, 2006. pp. 206-207.
• Entre dos siglos : España 1900 [Cat. exp.]. Madrid, Fundación Mapfre, 2008. p. 90.
• Gondra Rezola, Juan ; Villanueva Edo, Antonio. Los hospitales civiles de Bilbao : homenaje al Hospital de Basurto en su centenario, 1908-2008. Vitoria-Gasteiz, Eusko Jaurlaritza = Gobierno Vasco, 2008. p. 198.
• Ramón Gaya : homenaje a la pintura [Cat. exp.]. Madrid, Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales, 2010. p. 23.
• Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2011. pp. 150-151, n° cat. 106a.
• Bilboko Arte Ederren Museoa : gida. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2012. pp. 150-151, n° cat. 106a.
• 100 años en femenino : una historia de las mujeres en España [Cat. exp.]. Madrid, Acción Cultural Española, 2012. p. 241, sin n° cat.
• Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. p. 150.
• Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. pp. 150-151.
• Maestros : Museo de Bellas Artes de Bilbao . Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 96-97, il.
• Maisuak : Bilboko Arte Ederren Museoa. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 96-97, il.
• Masters : Bilbao Fine Arts Museum. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 96-97, il.
• Maîtres : Musée des Beaux-Arts de Bilbao. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 96-97, il.
• Zuloaga en el París de la Belle Epoque, 1889-1914 [Cat. exp.]. Madrid, Fundación Mapfre, 2017. pp. 54-55, il.
• 110 Años 110 Obras [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 204-207, sin n° cat.
• 110 Ans 110 Oeuvres [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 204-207, sin n° cat.
• 110 Urte 110 Artelan [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 204-207, sin n° cat.
• 110 Years 110 Works [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 204-207, sin n° cat.
• Bilboko Museoaren alfabetoa = El alfabeto del Museo de Bilbao = The alphabet of the Bilbao Museum = L'alphabet du Musée de Bilbao [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 66, 73, n° cat. 33.
• Pinturas traducidas : el grabado de reproducción en el Museo de Bellas Artes de Bilbao [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 35, 38, il.