Bilduma online eta irudien salmenta

Euskadiko eta Gaztelako estanpak margotzen zituen, eta, oso estilo zehaztuaz, lurrotako biztanleak, paisaiak eta ohiturak irudikatzen zituen, azaldutako eszena gainditu nahian eta sinbolismo sorra lortu nahian. Horiek horrela, margolariak nekazaritzako edo arrantzako euskal mundu tradizionala interpretatzen du eta era guztietako giza taldeak margotzen ditu, asmo adierazkorra duten errepertorio ikonografikoa eta giro-errepertorioa sortzeko. Gainera, pertsonaien psikean eta bere konposizioetan azaltzen zuen intrahistoria kolektiboan barruratzen da. Euren arbasoengandik jarauntsitako antzinako munduari eutsita ia-ia estatutarioak diren izakien ohitura eta herri-sinesmenak idealizatzen ditu Valentínek. Margolariak gai berberei buruzko bertsio piktoriko desberdinak egin zituen: erromeriak eta beste landa-jai batzuk, oturuntzak eta eskaintzak, erkidegoaren edo familiaren ospaki-zunak. Jai-giroko motibo horietan, xalotasun primitibo bezain mistikoaz goresten du taldearen espiritualtasun sakona.

Kostaldean dagoen Ondarroako hiribildua ohiko erreferentzia-esparrua da Valentinen lanetan -Ramónen lanetan ere bai-. Itsasoaren biktimen alde margolanean, ilunabarreko argi eroriak azaltzen dira, zeruertzean ebakitzen dira eta margolanaren arlo kromatikoak aldatzen dituzte, irudiak, eszenak eta ohiturak paisaiarekin uztartzeko adierazpen-puntua lortu nahian. (Santiago Arcediano)

Bibliografia hautatuta

• Francés, José. El año artístico 1915. Madrid, Mundo Latino, 1916. p. 267. (como pintado en Ondárroa)
• Valentin og Ramon de Zubiaurre [Cat. exp.]. Oslo, Sven Winger & Co, 1932. p. 10. (pintado en Ondárroa)
• Bengoechea, Javier de. Catálogo de arte moderno y contemporáneo del Museo de Bellas Artes de Bilbao. Bilbao, Banco de Vizcaya, 1980. p. 130. (Con el título Por las víctimas del mar).
• La Pesca en la Pintura [Cat. exp.]. Vigo, Centro Cultural Caja de Ahorros, 1985. s. p., n° cat. 41.
• Mur Pastor, Pilar. La Asociación de Artistas Vascos. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao ; Caja de Ahoros Vizcaína, 1985. p. 65.
• Barañano, Kosme María de. El trabajo y el arte. Bilbao, Caja de Ahorros Vizcaina, 1986.
• Pabellón español : exposición internacional de París, 1937 [Cat. exp.]. Madrid, Ministero de Cultura, 1987. pp. 160, 258.
• Ramón de Zubiaurre, Valentín de Zubiaurre [Cat. exp.]. Donostia-San Sebastián, Patronato Municipal de Bibliotecas y Casas de Cultura ; Museo San Telmo, 1989.
• Cat. Actas literarias sobre el Arte Vasco con motivo de la Exposición Internacional de 1919 celebrada en Bilbao. Bilbao, Laida, 1991. p. 88.
• La mirada del 98 : arte y literatura en la Edad de Plata [Cat. exp.]. Madrid, Ministerio de Educación y Cultura, 1998. p. 67, n° cat. 24.
• Guía Artistas Vascos. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2008. pp. 79-80.
• Gida Euskal Artistak. Bilbao, Bilboko Arte Eder Museoa, 2008. pp. 79-80.
• Guide Basque Artists. Bilbao, Bilbao Fine Arts Museum, 2012. pp. 78-79, n° cat. 36a.
• Moreno Luzón, Javier ... [et. al.]. Memorias de la independencia : España, Argentina y México en el primer centenario, 1908-1910-1912. Madrid, Acción Cultural Española, 2012. p. 107.
• Bilboko Museoaren alfabetoa = El alfabeto del Museo de Bilbao = The alphabet of the Bilbao Museum = L'alphabet du Musée de Bilbao [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 333-334, 336-338, 341, n° cat. 188.
• Manterola, Ismael [coord.]; Onaindia, Mikel [coord.]. "Bilbao 1919 : la Exposición Internacional de Pintura y Escultura = Bilbao 1919 : Nazioarteko Pintura eta Eskultura Erakusketa [Recurso electrónico]", Boletin 11 = Bulletina 11. 2019. p. 61.
• "Cuales fueron los dieciseis cuadros enviados por los rojos al Extranjero, otros trece han sido encontrados en el Carlton", Hierro. 28 de septiembre de 1937. p. 3.
• Castañer López, Xesqui. "Iconografía de la mujer en los pintores vascos, siglos XIX y XX", Kobie : bellas artes, n° 2. 1984. p. 105.