Bilduma online eta irudien salmenta

1549ko apirila eta 1550eko maiatza artean, hau da, Felipe printze gaztea (1527-1598) bere «Bidaia Zoriontsua» egiten ari zela, paratu zen Antonio Moro holandarraren aurrean. Gertaera hori dela eta, printzeak margolariaren tailerrean lan egiten zuen Conrad Schoti eman zizkion «eraztunak, kateak, bitxiak eta balio handiko arropak, Antonio Morok Espainiako printzea eta haren arropak marrazten zituela». Une horretan Felipek hogeita bi urte zituen, eta horixe bera da margolan horretan irudikatzen duen adina.

Juan Cristóbal Calvete de Estrellak Anberesen 1552an hari buruz egindako kronika zehatzaren izenburuagatik esaten zaio horrela aipatutako bidaia horri; eta 1548. urtearen amaiera eta 1551. urtea bitartean iraun zuen. Lehenengo aldia zen printzeak Penintsulako erreinuak uzten zituela Flandesko Estatu Orokorretan aurkezteko. Egiaz, garai hartako mugarri izan ziren Feliperen eta haren aita Karlos V.aren garaipen sarrerak Bruselan eta Anberesen, 1549ko udaberrian, eta Augsburgon egindako egonaldia, 1551n, Dieta Inperialean parte hartzeko.

Felipe II.ak etorkizunean izango zuen heziketa artistikoaren ikuspegitik, bidaiak garrantzi erabakigarria izan zuen, izan ere, orduan jarri zen harremanetan nazioarteko artearekin; orduan ezagutu zituen Tiziano Vecellio, Leon Leoni eta Antonio Mororen mailako artistak; miretsi zuen italiar Errenazimentuko arkitektura Genoan, Milanen eta Mantuan, jauregi eta lorategi flamenkoetan, eta liluratu zuten tapiz flamenkoen arteak eta Milan eta Augsburgoko armadurak. Horrek guztiak modu ezabaezinean modelatu zuen bere gustu arkitektonikoa, artistikoa eta bildumena, eta horrek ere itxuratu zuen «Errenazimentuko benetako printze» gisa.

Erretratu hau da errege izango zenaren lehenengo irudietako bat, baina ez da ezagutzen ez zer data zehatzean egin zen ez nor zen haren hartzailea. Protagonistak, belaunetik gora marraztuta, gorteko jantzi luxuzkoa du jantzita, eta modu berezian azpimarratzen du hori margolariak, baita horren gainean zintzilik duen lepokoa ere, Urrezko Ardi Larrua, izen bereko ordenaren sinbolo. Botoi gisako bitxi ugari nabarmentzen dira, gerriko Erretratu hau da errege izango zenaren lehenengo irudietako bat, baina ez da ezagutzen ez zer data zehatzean egin zen ez nor zen haren hartzailea. Protagonistak, belaunetik gora marraztuta, gorteko jantzi luxuzkoa du jantzita, eta modu berezian azpimarratzen du hori margolariak, baita horren gainean zintzilik duen lepokoa ere, Urrezko Ardi Larrua, izen bereko ordenaren sinbolo. Botoi gisako bitxi ugari nabarmentzen dira, gerriko 65 aberatsetan eta ezpataren helduleku luxuzkoan, perla eta harribitxiz betea.

Antonio Morok Felipe gaztea Errenazimentuaren printze gisa ondoen definitzen duten irudietako bat osatu zuen lan honetan. Garrantzia ez dago soilik aurpegian, baita jantzietan ere. Lehenengoan, erregearen irudien ohiko espresiorik eza agertzen da, zeina hartu behar den Feliperen ikonografiaren beste ezaugarri gisa, nabarmenena beharbada. Erregearen handitasuna, haren aita enperadorearen kasuan gertatu bezala, bereziki distantziaren, harrokeriaren eta hoztasunaren bitartez adierazten da, hurbiltasunaren eta behatzailearekiko berehalako harremanaren bitartez baino gehiago. Ikuspegi horretatik azaldu liteke Mororen erretratuek Habsburgotarren gortean izan zuten arrakasta, maisua baizen urrundutako irudikapen mota horretan. Horretan lagungarria izan zen haren idazketa piktorikoaren zehaztasuna; eta horren erakusgarri izan ziren, orobat, lan honen ondoren, hispaniar erreinuetako errege-erreginen erretratuetan: Maximiliano (1550) eta Maria (1551) artxidukeak eta enperadoregaiak, Karlos V.aren iloba eta alaba, hurrenez hurren, gorputz osokoak, Prado Museoan gordeta. Bi margolan horietan oso nabarmen gelditzen da zenbat gustatzen zitzaizkion gorteari moda, harribitxiak eta objektu baliotsuak. Hori oso agerikoa da, halaber, Bilboko erretratuan, aurretik aipatu bezala.

Irudi hau bereziki aulikoa da, printze irudia da eta ez horrenbeste irudi politikoa, eta hori agerikoa da Felipek ez duelako eskuineko eskua ezpataren heldulekuan; aitzitik, eskularru pare bat ditu eskuan. Aipatutako harribitxien aberastasuna erakusteko azpimarratzen da arma, eta baita, bitxiz goitik behera betetako maskorrarekin paraleloan, oinordekoa dela nabarmentzeko. Mahai gainean dagoen ezkerreko eskua ere garai hartako erretratu ofizialetako beste keinu estereotipatu bat da. Hala ere, arrosa koloreko luxuzko zapi batez estalitako mahaiaren gainean ez dago botere ikurrik; aurretik aipatutako Maximilianoren ondorengo erretratuan, aldiz, bada halakorik. Azken horretan, Maximilianoren eskuak ez badu ezpata eusten ere, armak presentzia askoz ere handiagoa du dudarik gabe, eta jantzi militarrik ez badago ere, garrantzi handikoa da eusten duen mahaian dagoen zelada; horiek guztiak argi eta garbi erakusten dute margolana egindako garaian, 1550ean, zer botere zuen erregeorde gisa. Baina Feliperen Bilboko irudian ez da halako ezer ikusten, erretorika gortesaua baitu soilik, esan bezala.

Budapesten dagoen erretratu bat da, seguru asko, Morok zuzenean ohol honetarako egindako azterketa. Frans Huysen grabatu bat, 1555ekoa, erretratu honetatik sortua da, eta honako idazkun hau du: «Philippus II Carol V Caes F. Angela Franc.Princ,Hispan Etc», eta horrek ematen digu lanaren azken data posiblea. Margolana John Spencer-en (Althorp) bildumatik dator, eta bertan egon da 1730. urteaz geroztik. Oinordetzan haren familiara igaro zen, 1983. urtera arte, E.V. Thaw & Co. Inc. New York-en eskura igaro zen arte, hain zuzen. 1992an bereganatu zuen museoak. (Fernando Checa Cremades)

Bibliografia hautatuta

• The Art Treasures of the United Kingdom [Cat. Exp.]. S.l., s.n., 1857. p. 44, n° cat. 512.
• National Exhibition of Works of Art [Cat. Exp.]. Leeds, Edward Baines and Sons, 1868. n° cat. 559.
• Beruete y Moret, Aureliano de. Conferencias de Arte. Madrid, [Blass], 1924. p. 43.
• Friedländer, Max J. Antonis Mor and his Contemporaries. New York ; Washington, Praeger Publishers, 1975. pp. 64, 101, n° cat. 346.
• Garlick, K. J. A Catalogue of Pictures at Althorp, 1974-1976. London, Walpole Society, vol. 45, 1976. p. 59, n° cat. 462.
• Sutton C., Peter ... [et al.]. European paintings from private collections of friends of the Museum of Fine Arts, Boston. Boston, Museum of Fine Arts, 1992. pp. 186-187. (Con el título Portrait of Philip II y fechado hacia 1550)
• Gállego, Julián. "Bilboko Arte Ederren Museoak eskuratutako antxinako artelanak, 1980-1992 = Adquisiciones de arte antíguo en el Museo de Bellas Artes de Bilbao, 1980-1992 [Folleto]", Guía de Exposiciones, n° 181. 1993. n° cat. 22.
• Woodall, Joanna. "Visualizando la identidad : retrato de Felipe II de España realizado por Antonio Moro", Urtekaria 1992 : asterlanak, albistak = anuario 1992 : estudios, crónicas. 1993. pp. 11-18.
• Woodall, Joanna. De la Edad Media al Romanticismo. Madrid, Caylus, 1993. pp. 72-75. (Con el título Retrato del Rey Felipe II de España, y atribuido a Antonio Moro)
• Castañer López, Xesqui. Pinturas y pintores flamencos, holandeses y alemanes en el Museo de Bellas Artes de Bilbao. Bilbao, Fundación Bilbao Bizkaia Kutxa, 1995. pp. 120-122. (Con el título Retrato de Felipe II y atribuido a Mor van Dashorst)
• Spanyol mestermuvek a Bilbaói Szépmuvészeti Múzeumból [Cat. exp.]. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao ; Banco Bilbao Vizcaya, 1996. p. 37.
• Tradition and modernity in basque painting, 1880-1939 = Tradición y modernidad en la pintura vasca, 1880-1939 [Cat. exp.]. Southampton ; Bilbao, Southampton City Art Gallery ; Museo de Bellas Artes de Bilbao, 1997. pp. 16-17, il.
• Kamen, Henry. Philip of Spain. New Haven ; London, Yale University Press, 1997. reproducido en la portada.
• Felipe II : un monarca y su época : un príncipe del renacimiento [Cat. exp.]. Madrid, Sociedad Estatal para la Conmemoración de los Centenarios de Felipe II y Carlos V, 1998. n° cat. 1.
• Ribot García, Luis. "Un príncipe del Renacimiento : mecenas de las artes, coleccionista, protector de literatos y científicos, la compleja personalidad de Felipe II sigue siendo objeto de controversia histórica", La Aventura de la Historia, n° 1. 1998. pp. 64-65.
• Rubio Gil, Luis. Guía Histórica Ilustrada de Felipe II. Madrid, Celeste, 1998. reproducido en la cubierta.
• Zugaza, Miguel ... [et al.]. Museo de Bellas Artes de Bilbao : maestros antiguos y modernos. Bilbao, Fundación Bilbao Bizkaia Kutxa = Bilbao Bizkaia Kutxa Fundazioa, 1999. pp. 84-85. (Con el título 'Retrato de Felipe II', y atribuido a Antonio Moro)
• Gonzálvez, Ramón ; Pereda, Felipe. La Catedral de Toledo, 1549 : según el Dr. Blas Ortiz : descripción graphica y elegantissima de la S. Iglesia de Toledo. Toledo, Antonio Pareja, 1999. p.132.
• Sánchez-Lassa de los Santos, Ana. Flandestarrak Bilboko Arte Eder Museoan = Flamencos en el Museo de Bellas Artes de Bilbao [Folleto]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2000. p. 11, n° cat. 9.
• Sánchez-Lassa de los Santos, Ana. Flandestarrak Bilboko Arte Eder Museoan = Flamencos en el Museo de Bellas Artes de Bilbao [Folleto]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2000. p. 11.
• Matthews, P. G. "Portraits of Philip II of Spain as King of England", The Burlington Magazine, n° 6. 2000. pp. 16-18. (Con el título Philip II of Spain, y atribuido a Antonis MOR and workshop).
• Zugaza, Miguel ... [et al.]. Maestros antiguos y modernos en las colecciones del Museo de Bellas Artes de Bilbao. Bilbao, Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2001. p. 32.
• "Museo del Mes, Museo de Bellas Artes de Bilbao", La Aventura de la Histora, n° 41. 2002. pp. 122-123.
• El retrato español : del Greco a Picasso [Cat. exp.]. Madrid, Museo Nacional del Prado, 2004. pp. 94-95, 107, 397, il. (Con el título 'Felipe II', y atribuido a Antonio Moro)
• Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. p. 40.
• Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. p. 40.
• Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2006. p. 40.
• El monasterio de Yuste. Madrid, Fundación Caja Madrid, 2007. p. 92, il. (Con el título Retrato de Felipe II, y atribuido a Antonio Moro)
• Martínez Leiva, Gloria ; Rodríguez Rebollo, Ángel. Qvuadros y otras cosas que tienen su Magestad Felipe IV en este Alcázar de Madrid : año de 1636. Madrid, Fundación Universia Española, 2007. pp. 84, 138.
• Woodall, Joanna. Anthonis Mor. Art and Authority. Zwolle (Holanda), Waanders Publishers, 2007. pp. 182-184.
• Carlos V en Yuste : muerte y gloria eterna [Cat. exp.]. Madrid, Patrimonio Nacional, 2008. p. 15.
• Novero Plaza, Raquel. "Retrato cortesano español del siglo XVI : los medallones", Galería Antiqvaria, n° 279. 2009. pp. 36-42.
• Museo de Bellas Artes de Bilbao : guía. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2011. p. 40, n° cat. 26.
• Bustreo, Federica. Musée des Beaux-Arts de Bilbao : maîtres anciens et première moitié du XX siècle. Florencia, Scala Group, 2011. pp. 35-37.
• Bilboko Arte Ederren Museoa : gida. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2012. p. 40, n° cat. 26.
• Musée des Beaux Arts de Bilbao : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. p. 40.
• Bilbao Fine Arts Museum : guide. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2014. p. 40.
• El Bosco : la exposición del V Centenario [Cat. exp.]. Madrid, Museo Nacional del Prado, 2016. pp. 158, 162, il.
• Maestros : Museo de Bellas Artes de Bilbao . Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 38-39, il.
• Masters : Bilbao Fine Arts Museum. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 38-39, il.
• Maisuak : Bilboko Arte Ederren Museoa. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 38-39, il.
• Maîtres : Musée des Beaux-Arts de Bilbao. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2016. pp. 38-39, il.
• Arcimboldo : las floras y la primavera [Cat. exp.]. Palma de Mallorca, Banca March; Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2017. pp. 48-49, n° cat. 1.
• 110 Años 110 Obras [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 62-65, sin n° cat.
• 110 Urte 110 Artelan [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 62-65, sin n° cat.
• 110 Years 110 Works [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 62-65, sin n° cat.
• 110 Ans 110 Oeuvres [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 62-65, sin n° cat.
• Bilboko Museoaren alfabetoa = El alfabeto del Museo de Bilbao = The alphabet of the Bilbao Museum = L'alphabet du Musée de Bilbao [Cat. exp.]. Bilbao, Bilboko Arte Ederren Museoa-Museo de Bellas Artes de Bilbao, 2018. pp. 264, 269, n° cat. 152.
• 80 jaar oorlog de geboorte van nederland 1568-1648 [DVD]. Hilversum, Paises Bajos, NTR, 2018. DVD 1, cap 5.
• Borgognoni, Ezequiel. "La construcción de la imagen regia de María Luisa de Orleans", Studia historica. Historia moderna, vol. 41, n° 1. 2019. p. 357.
• Brown, Jonathan. "Felipe II : mecenas de las Artes", Blanco y Negro. 08/11/1992.
• BARANDIARÁN, Jorge. "Oferta cultural de Bilbao", Bilbao, un espacio de oportunidades. 12/1992.
• CENTELLAS, Ricardo. "Un año del Museo de Bilbao", Heraldo de Aragón. 18/11/1993.
• Diéguez Rodríguez, Ana. Precisiones al Catálogo de la Pintura Flamenca del siglo XVI en el Museo de Bellas Artes de Bilbao [inédito]. 2013. pp. 146-153, n° cat. 24.
• "Felipe II : Yo, el Rey", El Semanal. 01/03/1998.
• "Felipe II : una leyenda no tan negra", El Correo. 10/06/1998.
• "Revisión de Felipe II en su IV Centenario : de príncipe renacentista a Rey de la Contrarreforma", ABC. 13/09/1998.
• "Reproducción de la obra en una sección de publicidad : la aventura de la Historia", El Correo. 30/10/1998.
• "”El libro ”Philipus II” traza nuevos perfiles sobre el monarca”", <i>EL MUNDO, Cultura</i>. (23/11/1998).
• "Cuando el retrato es algo más que un rostro", Época. 30/07/2000.
• "Cómo escribí mis biografías", La Vanguardia. 30/03/2001.
• "”¿Qué cuadro es?”", <i>VIVIR, CULTURA</i>. reproducción parcial.
• "¿Qué cuadro es?", Vivir, cultura. 20040210.
• "Bilbaoko Arte Eder Museoa : el otro museo de Bilbao", Butlletí 1935-2004. 00/03/2004.
• "Museo de Escultura", El Día de Valladolid. 27/04/2006.
• "El Nacional de Escultura adquiere un busto de Felipe II por 348.000 euros", Viivir Valladolid. 27/04/2006. Reproducción de la obra
• "La juventud del rey", El Norte de Castilla. 27/04/2006.
• "El Nacional de Escultura suma a sus fondos un busto de Felipe II del XVI", Diario de Valladolid. 27/04/2006.